Što je vratilo palasturu u Boku, jednu od najvećih i najljepših školjki?

Zaštićena endemska vrsta, ali i najveća mediteranska školjka – palastura (pinna nobilis) posljednjih godina se intezivno i invazivno razmnožava u Jadranskom moru, pa i u Bokokotorskom zalivu. Kuriozitet je da je to školjka koja je prisutna isključivo na Mediteranu. Zbog ljepote i primjene u prošlosti i danas je na meti mnogih, najčešće turista, zbog čega je ugrožena.

Kada je bonaca ili velika oseka, moguće je vidjeti i sa obale. U kotorksom Institutu za biologiju mora u aprilu 2016. godine započet je projekat zaštite ove vrste, uz podršku Fondacija Njegoš i Princ od Monaka proučavanje njene ekologije i mogućeg uzgoja, u kontrolisnaim uslovima, priča viša naučna savjetnica u Institutu, dr Slavica Petović. Projekat je otovren do kraja marta 2019. godine.

– Posljednjih 10 godina ova velika vrsta se vratila u Boku, pa je prisutna i na lokalitetima gdje je ranije nije bilo. Koji su to faktori koji utiču na njen razvoj i šta je do toga dovelo znaćemo bolje kad projekat privedemo kraju i kad sumiramo sve rezultate. U toku su brojne alanize, koje će nam dati jasnuju sliku koji su uslovi koji joj odgovaraju – objašnjava ona.

Naučnici Instituta su postavili eksperimentalni kavez, obavljaju mjerenja i već su došli do preliminarnih rezultata. Za istraživanje su odabrali 3 lokaliteta u Bokokotorskom zalivu: na području Sv Stasija, Orahovca i rta Svete Neđelje. Ovog ljeta su registrovali rast palasture, koja je najbolji znak čistog mora, po nekoliko cm mjesečno.

– Već 3 godine mjerimo prirast ove školjke, njenu maksimalnu i minimalnu širinu, makismalnu visinu iznad podloge, fizičko-hemijske parametare morske vode da bismo upoznali uslove koji njoj odgovaraju, odnosno temperaturu, salinitet i nutrijente i karakteristike podloge u kojoj raste i zajednice u kojoj se javljaju – priča dr Petović.

Prema međunarodnim konvencijama, ali i domaćoj regulativi palastura se nalazi na listi zaštićenih vrsta, ali i pored toga ljudi je često vade, jer raste blizu obale, odnosno u kupališnoj zoni.

– Brojni su faktori koji negativno utiču, poput zagađenja mora ili nasipanja morske obale. Takođe, sidrišta su pogubna, jer bacanje sidara dovodi do fizičkog oštećenja. Veliki problem je i to što se neke guste popluacije nalaze na mjestima gdje su ribarske poste, pa mreže pri povlačenju čupaju školjke – navodi dr Perović.

Da bi se ova prelijepa školjka, jedna od najvećih na svijetu, jer može da naraste i do jednog metra, zaštitila potrebno je djelovati na terenu, obavještavati kupače o njenoj važnosti i ugroženosti, angažovati inspektore, kako bi se uspostavila ravnoteža. Ona već nestaje sa obala Francuske, Grčke, Španije, a u  Boki ona sve više “osvaja” morsko dno uz dvije cvjetnice.

Kod rta Svete Neđelje u Kamenarima veliko je stanište palastura sa preko 2000 jedinki, često izloženih nesavjesnim roniocima. Raduju se tome oblišnji uzgajivači školjki, naučnici, ali i mještani i turisti.

Ipak, zbog mnogih koji ne znaju vrijednost ovog prirodnog podvodnog blaga, bila bi neophodna na svim uočenim staništima bar tabla sa natpisom o zabrani izlova palasture, da se ne bi dogodilo, kao prije 20-tak godina, da potpuno iščezne.